OPIS SIEDLISKA

Murawy galmanowe (siedlisko 6130) - Violetalia calaminariae

Jest to siedlisko charakteryzowane przez otwarte, naturalne lub półnaturalne zbiorowiska z dominacją traw, porostów oraz metaloznośnych ekotypów roślin dwuliściennych na naturalnych wychodniach skał bogatych w metale ciężkie (np. Zn, Pb), na rzecznych żwirach i kamieniskach, gdzie podlegały akumulacji skały okruchowe z udziałem metali ciężkich oraz na starych wyrobiskach lub hałdach wokół kopalń.

Murawy galmanowe (siedlisko 6130 - Violetalia calaminariae) znalazły się na liście siedlisk chronionych w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej (92/43/EEC), nie należą do siedlisk priorytetowych, zostały ujęte w Interpretation Manual of EU Habitats (2013).

Wśród zbiorowisk roślinnych Polski, murawy galmanowe zajmują szczególną pozycję. Są one unikatowe dla naszego kraju, gdyż ich występowanie ograniczone jest do niewielkich obszarów rudonośnych, położonych w południowej Polsce.

Są one zlokalizowane w dwóch regionach: na Dolnym Śląsku, gdzie obserwuje się je na serpentynitach i odpadach arsenowych oraz na terenie Wyżyny Śląsko-Krakowskiej, gdzie ich występowanie jest związane z wydobywanymi już od średniowiecza triasowymi dolomitami kruszconośnymi, z których pozyskiwano rudy srebra, ołowiu i cynku. Tereny poeksploatacyjne stały się nowym siedliskiem, na którym panują specyficzne warunki, ze względu na wysoką zawartość metali ciężkich w podłożu. Obszary te,  kolonizowane są przez organizmy o dużej tolerancji na stres środowiskowy. Obecność metali w podłożu (cynku, ołowiu, kadmu) wpływa na specyfikę siedliska, a w konsekwencji na skład i zróżnicowanie gatunkowe flory i fauny.

Swoisty fenomen tych terenów poprzemysłowych polega na tym, że kształtują się unikatowe, często zupełnie nowe układy biocenotyczne, odnotowuje się interesujące podgatunki, ekotypy wśród roślin, jak również dochodzi do powstawania mikrosiedlisk, stanowiących siedliska zastępcze dla wielu rzadkich, chronionych i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt.

Przykładem takiego gatunku jest sasanka otwarta Pulsatilla patens, którą obserwowano na stanowiskach w Bolesławiu i Starym Olkuszu oraz w Jaworznie. Początkowo, były to bardzo liczne populacje, które z biegiem czasu i pod wpływem zmieniających się warunków ustępowały, aż do ich całkowitego zaniku pod koniec XX wieku.

Murawy galmanowe charakteryzuje specyficzny, różnorodny pod względem ekologicznym zestaw gatunków, niespotykany w innego typu polskich murawach. W składzie gatunkowym tych zborowisk, możemy zidentyfikować gatunki o ciekawej biologii, m.in. metalofity - rośliny przystosowane do wysokiej zawartości metali ciężkich w podłożu. Są one znakomitym przykładem adaptacji do skrajnie trudnych warunków środowiska.

Murawy galmanowe wpływają na zwiększenie różnorodności biotycznej, cechuje je również wysoki walor estetyczny oraz to, że stanowią dziedzictwo kultury przemysłowej naszego regionu i kraju.

Mimo niezaprzeczalnych wartości, siedliska muraw galmanowych są jeszcze dość często postrzegane jako bezużyteczne, zdegradowane tereny poprzemysłowe. Dlatego bywają one bezmyślnie niszczone (dzikie wysypiska śmieci), przeznaczane pod zabudowę lub są rozbierane jako kruszywo do budowy dróg. Czasami, bywają użyźniane i zalesiane w ramach rekultywacji terenów pogórniczych.