Projekt BioGalmany

Bylina o grubym kłączu rozgałęzionym na szczycie. Liście zebrane w przyziemną rozetę, ogonkowe o blaszkach liściowych półkolistych w zarysie, dłoniasto 3-sieczne. Odcinki tych liści dodatkowo 2-3 dzielne. Pojawiają się później niż kwiaty. Pędy kwiatowe 7-20 cm wysokie (w czasie owocowania do 40 cm). Na pędach kwiatowych występują zwykle 3 równowąskie liście w okółku. Cała roślina za młodu srebrzystobiało wełnisto owłosiona. Kwiaty okazałe fioletowe, o 6 listkowym owłosionym z zewnątrz okwiecie (brak podziału na kielich i koronę), każdy z listków podługowaty, zaostrzony na szczycie 3-5,5 cm długi. Kwiat początkowo zwisający dzwonkowato, w trakcie kwitnienia szeroko otwierający się. Słupki wolne liczne, podobnie jak pręciki. Owocem jest niełupka opatrzona długą, skręconą, owłosioną szyjką słupka pozostającą na owocu i ułatwiającą rozprzestrzenianie się i „wkręcanie” w podłoże.

Kwitnie w marcu i kwietniu. Roślina owadopylna.

Rozsiewa się głównie przez anemochorię (wiatrosiewność), a także autochorię i epizoochorię (zwierzęcosiewność).

Zajmowane siedliska to: bory sosnowe, obrzeża lasów, murawy nawapienne, suche zbocza i świetliste zarośla.

Gatunek występuje głównie północno-wschodniej części Polski, gdzie populacje są najliczniejsze, na południu na pojedynczych stanowiskach w obrębie Wyżyny Małopolskiej. Stanowiska z Jaworzna i Starego Olkusza na Wyżynie Śląsko-Krakowskiej należą do historycznych. Obserwuje się dość znaczący ubytek stanowisk tego gatunku w ostatnich dziesięcioleciach. Gatunek uznany w Polsce za zagrożony (kategoria EN).

Źródła informacji:

Jasiewicz A. (red.). 1985. Flora Polski. Rośliny naczyniowe. Tom IV. PWN, Warszawa, Kraków.

Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin kwiatowych i paprotników Polski. Polish Academy of Sciences. W. Szafer Institute of Botany, Kraków: pp. 442.

Pladias. Database of the Czech flora and vegetation. www.pladias.cz

Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydaw. Naukowe PWN. Warszawa. 812 s.

The Plant List. 2013 Version 1.1. (http://www.theplantlist.org/) Data dostępu: 2019-09-20

Zając A., Zając M. (red.). 2001. Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ, Kraków, ss. XII + 716.

Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z. (red.) 2014. Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Kraków.