Projekt „Dobre praktyki dla wzmacniania bioróżnorodności i aktywnej ochrony muraw galmanowych rejonu śląsko - krakowskiego BioGalmany”
Szelężnik mniejszy Rhinanthus minor L.  

fotografia: Monika Jędrzejczyk-Korycińska

 

Rodzina: Zarazowate (Orobanchaceae)

 

Roślina 20-50 cm wysoka o łodydze czterokanciastej , kanty lekko zaokrąglone, niezbyt gęsto dwustronnie naprzemianlegle owłosiona długimi białawymi w dół skierowanymi włoskami, dość szybko łysiejąca, czarno kreskowana. Liście wąskolancetowate lub lancetowate, w pobliżu nasady najszersze, na szczycie lekko wyciągnięte, z wierzchu pokryte dość gęsto krótkimi, sztywnymi, przylegającymi szczecinkami, spodem owłosione głównie na nerwach, słabiej między nerwami.  Przysadki na krótkich ogonkach, dolne podobne do liści (w dolnej części bardziej rozszerzone), górne blado-żółto-zielone, szeroko trójkątne, na szczycie lekko wyciągnięte, o ząbkach dolnych wydłużonych (2-3 mm dł.) ostro zakończonych, stopniowo zmniejszających się ku szczytowi przysadki; z obu stron, głownie na nerwach i w pobliżu brzegu okryte krótkimi przylegającymi sztywnymi szczecinkami (z czasem łysiejące). Szypułki 1-2 mm długie. Kielich na powierzchni nagi, jedynie na brzegach owłosiony krótkimi włoskami; jego ząbki ok 2-3 mm długie, wcięte do ok 1/4 do 1/5 długości kielicha. Korona 12-15 mm długa o rurce prostej, w dolnej części nagiej, na grzbiecie mniej więcej w połowie długości owłosionej długimi włoskami; warga górna owłosiona gęsto krótkimi, gruczołowatymi włoskami. Ząbki na jej przodzie krótkie, w postaci szerokich karbów, 0,3-0,5 mm długie, żółte lub niebieskawe; warga dolna znacznie krótsza od górnej, odchylona od niej, o klapach mniej więcej jednakowych, eliptycznie jajowatych, około 2 mm długich i 3 mm szerokich, owłosionych z zewnątrz krótkimi gruczołowatymi włoskami; gardziel korony otwarta.

Torebka okrągława, ok 9 mm długa i 11 mm szeroka, nasiona nerkowato jajowate wraz ze skrzydełkiem, 4,5-5,2 mm długie i 3,2-4 mm szerokie, o skrzydełku 0,9-1,2 mm szerokim.

 

Kwitnie od maja do września. Roślina owadopylna i samopylna.

 

Rozsiewa się głównie przez autochorię (samosiewność), a także: anemochorię (wiatrosiewność), endozoochorię i epizoochorię (zwierzęcosiewność).

 

Siedliska, które zajmuje to łąki niekiedy na brzegach lasów.

 

Występuje na całym obszarze niżowym i w niższych położeniach górskich.

 

Źródła informacji:

Mirek Z., Piękoś-Mirkowa H., Zając A., Zając M. 2002. Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin kwiatowych i paprotników Polski. Polish Academy of Sciences. W. Szafer Institute of Botany, Kraków: pp. 442.

Pawłowski B. (red.). 1963. Flora Polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. Tom X. PWN, Warszawa-Kraków.

Pladias. Database of the Czech flora and vegetation. www.pladias.cz

Rutkowski L. 1998. Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Wydaw. Naukowe PWN. Warszawa. 812 s.

Zając A., Zając M. (red.). 2001. Distribution Atlas of Vascular Plants in Poland. Nakładem Pracowni Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki UJ, Kraków, ss. XII + 716.